Verdiepen

Hier vind je achtergrondinformatie bij het thema, voedsel voor je spiritualiteit
en tips voor de geloofsopvoeding.

Wie is mijn familie?

Ideaalbeeld
Tijdens mijn jeugd in Amerika stelden veel televisieprogramma’s een (zoetsappig) ideaalbeeld van het familieleven ten toon. Programma’s zoals The Brady Bunch, The Waltons en Eight is Enough lieten een trouw en gezaghebbend echtpaar zien dat lief en wijs toezag op hun vele brave kinderen. In zulke gezinnen kwam de familiestructuur nooit echt in gevaar (door bijvoorbeeld echtbreuk, echtscheiding, verslaving, misbruik, psychose, criminaliteit etc.). Dergelijke programma’s weerspiegelden de gekoesterde wens van de Kerk dat het ook echt zo was, terwijl er in families natuurlijk bijna altijd verdeeldheid en problemen voorkomen. In de Bijbel wordt er een broedermoord gepleegd zodra de mens de Tuin van Eden verlaat (Genesis 4,1-16).

De realiteit
Tegenwoordig maken veel programma’s – zoals Oogappels en Modern Family – ruimte voor de complexere en moeilijkere werkelijkheid: dat families vaak gefragmenteerd of samengesteld zijn en geteisterd door conflicten. (Kacey Musgraves zingt het mooi in haar lied: “Family is Family (in church or in prison)”.)
Langzamerhand dringt dit besef ook steeds meer door in onze kerken. Terwijl vroeger vooral hele gezinnen naar de kerk kwamen, met geloof als verbindende factor, zien we nu vaak eenlingen in de kerk, of een enkele ouder met of zonder kinderen. In de pastoraal proberen parochies en gemeentes daar rekening mee te houden. Veel gelovigen bevinden zich in een relatie met iemand die niet gelooft, en dit heeft consequenties voor de geloofsopvoeding. Hoe kunnen we mensen in deze situatie helpen? En hoe kunnen we als Kerk iets betekenen voor gezinnen die met ernstige problemen kampen?

De Heilige Familie
Interessant om te zien is hoe het Evangelie zelf omgaat met het begrip ‘familie’. Eigenlijk is het Bijbelse begrip familie veel rekbaarder (en problematischer) dan je zou denken. Want zelfs de ‘Heilige Familie’ past niet helemaal in ons ideaalbeeld. Kijk zelf maar. Ten eerste krijgen we met de zeer aparte omstandigheden van Jezus’ geboorte mee te maken (geen seksuele relatie tussen zijn ouders; geen bloedverwantschap met ‘vader’ Jozef). Dan zien we het gezin even dakloos (in Bethlehem) en daarna op de vlucht (naar Egypte). Geen ‘huisje, boompje, beestje’ hier! Op latere leeftijd zien we Jezus ‘lastig doen’ – door als twaalfjarige achter te blijven in de Tempel (Lucas 2,41-52) en als volwassen zien we Hem zijn moeder scherp toespreken tijdens de bruiloft te Kana (Johannes 2,1-12). Verder roept Jezus leerlingen ten koste van de relatie met hun eigen vader (Matteüs 4,18-22), waar het ook niet bij blijft. Jezus zegt bovendien dat hij “gekomen [is] om een wig te drijven tussen zoon en vader, tussen dochter en moeder, tussen schoondochter en schoonmoeder; ja, huisgenoten worden vijanden” (Matteüs 10,35-36). Als klap op het vuurpijl is zowel Jezus als zijn neef Johannes ‘de Doper’ een oproerkraaier en (uiteindelijk) een ‘vijand van de staat’. Allebei gaan ze de gevangenis in, allebei worden geëxecuteerd. Wat een familie! Daar wil je niks mee te maken hebben, toch?

Nee, de Bijbel stelt geen brave, burgerlijke ‘Heilige Familie’ voor. Hun leven blijft ingewikkeld en volatiel. Als man van dertig sticht Jezus geen gezin. In plaats daarvan trekt Hij rond met een steeds grotere groep ‘vrienden’ die een nieuw soort van familie vormen. Af en toe vindt Jezus rust bij zijn vriend Lazarus en zijn zussen Maria en Martha (een ‘tweede familie’ voor hem?). Expliciet herdefinieert Hij het begrip ‘familie’: “Wie zijn mijn moeder en mijn broers? Kijk,” zegt Hij, verwijzend naar de menigte, “hier zijn mijn moeder en mijn broers. Want wie de wil doet van God, die is mijn broer en mijn zuster en mijn moeder” (Marcus 3,32-35).

Hierdoor onderstreept Jezus dat we dankzij Gods liefde allemaal ‘kinderen van God’ zijn (1 Johannes 3,1) – en door die relatie met elkaar verbonden zijn. Voor iedereen is er plek in Gods huis. En hoe gedragen zich de kinderen van God, hoe laten ze zien dat ze bij de familie horen? Ze doen gerechtigheid en hebben hun broeders en zusters lief (1 Johannes 3,10).

‘Familie’ – net als geloof – is complexer en groter dan we soms denken. Fijn dat we daarin mogen groeien!

Tim Schilling